فهرست مطالب
آمتیست (آمیتیست) چیست؟
آمیتیست یک سنگ قیمتی و عضوی با ارزش از خانواده بزرگ کوارتز ها است که به دلیل رنگ بنفش جذابش در بین دوست داران سنگهای قیمتی از مرتبه خاصی برخوردار بوده و بسیار محبوب است. برای آشنایی بیشتر با سنگ آمیتیست میتوانید به این مقاله مراجعه نمایید.
در مقاله ای که در ادامه میخوانیم به روش های تشخیص سنگ آمیتیست اصل از تقلبی خواهیم پرداخت و نکاتی که در هنگام خرید این سنگ باید در نظر داشته باشید را برسی خواهیم کرد.
نحوه تشخیص آمتیست اصل
آمتیست‌های مصنوعی از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی بسیار شبیه آمتیست طبیعی هستند و شناسایی قطعی آنها نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی دارد و توسط گوهرشناس امکان پذیر است. البته لازم به ذکر است با توجه به فراوانی این کانی در طبیعت، تولید آن در آزمایشگاه‌ها مقرون به صرفه نیست و این سری نمونه‌ها به ندرت در بازار جواهرات مشاهده شده‌اند ( آن هم بصورت جواهری و تراش فست) بنابراین بیشتر مسئله بهسازی در مورد سنگ آمیتست مطرح می‌شود و ما نیز در ادامه به بیشتر به همین موضوع خواهیم پرداخت.
نحوه تشخیص آمتیست بهسازی شده
آمتیست‌های بهسازی شده در واقع کوارتزهای بی‌رنگی یا کمرنگی هستند که در برابر اشعه گاما، ایکس و یا تابش پروتو الکترونی به همراه ناخالصی‌های آهن قرار گرفته‌اند. لازم به ذکر است که با توجه به اینکه یکی از معیارهای کیفیت و ارزش آمتیست‌ها رنگ بنفش آنها میباشد و هرچه رنگ نمونه تیره‌تر باشد، نسبت به رنگهای روشن‌تر در میان جواهرشناسان ارزش بیشتری دارد. بنابراین اغلب آمتیست‌هایی هم که رنگ بنفش کمرنگ دارند نیز بهسازی می‌شوند تا رنگ زیباتری داشته باشند و یا در صورت وجود غیر یکنواختی در رنگ سنگ، می‌توان با این روش‌ها رنگ آن نمونه را یکنواخت نمود.
تست‌های لازم جهت تشخیص این بهسازی شامل موارد زیر می‌شوند که نیاز به ابزارآلات گوهرشناسی دارند و توسط متخصصین انجام خواهند شد:
بررسی نمونه در نور فرابنفش، به طوری که آمتیست طبیعی فلورسانس قرمز دارد و نمونه‌های بهسازی ممکن است بدون این خاصیت باشند یا رنگهای متفاوتی را نشان بدهند.
در دایکروسکوپ، نمونه طبیعی تفکیک رنگ بالا، و نمونه‌های بهسازی شده با تفکیک رنگ اندک با بدون تفکیک رنگ دیده می‌شوند.
روش دیگر استفاده از ابزاآلات مختلف طیف سنجی میباشد، به طوری که در طیف‌های ثبت شده شاهد خطوطی غیرمعمول در نمودارها خواهیم بود.
به لحاظ بازتاب نور نیز، میان نمونه بهسازی شده و طبیعی تفاوت وجود دارد و در صورت وجود دستگاه اندازه‌گیری میزان بازتاب نمونه، می‌توان از آن نیز کمک گرفت.
فرآینده بهسازی آمتیست چگونه است؟
روش بهسازی معمول مورد استفاده برای آمتیست، بهسازی حرارتی است. در بهسازی حرارتی میزان دما تاثیر بسیاری در رنگ نمونه نهایی خواهد داشت و تغییرات دما باید کنترل شده باشد.
با افزایش درجه حرارت تا ۳۸۰ درجه سانتی گراد رنگ بنفش شروع به محو شدن می‌کند و به تدریج نمونه ما بی‌رنگ می‌شود، در بازه ۳۶۰ تا ۴۰۰ درجه سانتی گراد، ممکن است شاهد سنگی دو رنگ، متشکل از آمتیس و سیترین(زرد رنگ) باشیم که به آن آمیترین می گویند.
در دمای ۴۲۰ تا ۴۵۰ درجه سانتی گراد نیز پرازولیت به وجود می‌آید که یک کانی سبز است و در دمای ۵۰۰ درجه سانتی گراد رنگ مجدد به طرف زرد حرکت می‌کند و شاهد سیترین خواهیم بود. به این نوع از سیترین‌ها، آمتیست سوخته یا هیت شده نیز می‌گویند معمولا دارای رنگهای زرد پررنگ و زنده هستند.
در دماهای بالاتر از ۵۸۰ درجه سانتی گراد نیز شاهد کوارتز شیری یا بی‌رنگ خواهیم بود که به علت از بین رفتن مراکز رنگی نمونه میباشد. درجه تغییرات رنگ در آمتیست‌های بهسازی شده به درجه رنگ اولیه آن کانی بستگی دارد، به طوری که هرچه رنگ اولیه تیره‌تر باشد، تاثیر بهسازی روی آن بیشتر خواهد بود و نمونه راحت‌تر تغییر رنگ می‌دهد.
برای بررسی دقیق تغییرات رنگ وابسته به تغییرات دما باید از نمودارهای رنگ شناسی کمک بگیریم که در تصویر پایین یکی از این نمودارها قابل مشاهده میباشد.
در بالاتر به نوعی از سیترین که با نام آمتیست سوخته یا هیت شده نیز شناخته می‌شود اشاره نمودیم. معیار مورد استفاده برای تعیین رنگ این نوع سیترین، Chroma نام دارد در تصیویر زیر قابل مشاهده میباشد.
بدل‌های آمتیست چیست؟
کانی‌های طبیعی و غیرطبیعی بسیار وجود دارد که با آمتیست اشتباه گرفته می‌شوند. که از میان آنها می‌توان به توپاز، تورمالین و فلوریت اشاره نمود، اما از آنجا که تمامی این موارد و حتی موارد دیگر در صورت تشابه ظاهری از قیمت بالاتری برخوردار هستند، در بازار به عنوان آمتیست عرضه نمی‌شوند و فقط ممکن است تلاش شود که شیشه رنگی را به جای آمتیست برای فروش قرار بدهند که به کمک میکروسکوپ گوهرشناسی تفکیک نمونه شیشه از آمتیست به آسانی ممکن میباشد. به طور مثال توزیع رنگ در نمونه‌های طبیعی معمولا یکنخوات نیست و در نمونه شیشه پدیده‌های گوهرشناسی درون آمتیست قابل یافت نیستند. به طور مثال در شیشه رنگی نمی‌توان میانبار سیال یا پدیده دوقلویی را مشاهده نمود.
از دیگر ویژگی‌ها و پدیده‌های آمتیست می توان در نمونه‌های طبیعی آن مشاهده راه راه‌های گورخر مانند است. همینطور مزیت این پدیده این است که تنها در نمونه‌های طبیعی دیده می‌شود، اما در مورد دوقلویی احتیاط نیاز است، زیرا برخشی از نمونه‌های تهیه شده در آزمایشگاه‌ها با توجه به نحوه ایجاد، همچین ویژگی‌ای از خود نشان می‌دهند.
لازم به ذکر است که این نکته را در گوشه ذهن داشته باشیم، در نمونه‌های تولید شده در آزمایشگاه‌ها، ممکن است به کمک میکروسکوپ گوهرشناسی بتوانیم هسته مورد استفاده در تولید نمونه را مشاهده کنیم، زیرا برای تهیه آزمایشگاهی این سنگ نیاز است که یک هسته در میان دستگاه قرار بگیرد و سپس آمتیست دور آن شکل می‌گیرد.
طیف جذبی آمتیست
یکی از ابزارهای رایج در مطالعات گوهرشناسی و تشخیص سنگهای اصل طیف سنج میباشد که طیف جذبی آمتیست دارای دو خط جذبی در محدوده زرد – سبز میباشد.
تکنولوژی‌های روز در تشخیص آمیتیست
یکی از روش‌های اساسی در مطالعات گوهرشناسی علمی، آنالیزهای شیمیایی میباشد. یکی از آن روش‌های آنالیز شیمیایی LA-ICP-MS نام دارد. این روش در اصل یک روش طیف سنجی میباشد و طی آن نمونه‌های جامد مستقیما مورد آزمایش قرار می‌گیرند و کاربرد اصلی ان در مطالعه عناصر نادر میباشد. در نمودار پایین دیده نتیجه مطالعه عناصر موجود در نمونه‌های طبیعی و ایجاد شده در آزمایشگاه سیترین و آمتیست قابل مشاهده میباشد.
در نمودار بالا مشاهده می‌کنید در نمودار سمت راست، برای نمونه‌های سیترین در نمونه‌های طبیعی غنی شدگی در گالیم را مشاهده می‌کنیم و در نمونه‌های تولید شده در آزمایشگاه، میزان مجموع تیتانیوم و کروم بیشتر میباشد، در نمودار سمت چپ نیز که مربوط به آمتیست‌های طبیعی و تولید شده در آزمایشگاه می باشد که مشاهده می شود بازه تغییرات مجموع تیتانیوم و کروم در هر دو گروه از نمونه‌ها زیاد است، ولی به طور کلی غنی شدگی گالیم در نمونه‌های طبیعی بیشتر می باشد.
سخن پایانی
دقت داشته باشید که از روی رنگ و صرفا ظاهر، تشخیص این سنگ تقریبا غیر ممکن میباشد .
در تصور زیر تعدادی آمتیست طبیعی، بهسازی شده و مصنوعی در کنار هم قابل مشاهده است و می‌توان گفت بدون بررسی‌های گوهرشناسی، تفکیک آنها غیر ممکن خواهد بود و بهترین راه برای تهیه این سنگ زیبا ، خرید از فروشگاه های معتبر میباشد.
فارغ التحصیل زمین شناسی دانشگاه تهران و دانشجو همیشگی علوم زمین.
علاقه‌مند به گوهرشناسی و مطالعه زیبایی‌های طبیعت.
بدون دیدگاه