گردنبند بلور سنگ یاقوت سرخ (کدA179)

یاقوت چیست؟

یاقوت یکی از زیباترین و گران‌قیمت‌ترین گوهرهایی است که بشر از دیرباز آن را می‌شناخته و به‌خاطر زیبایی و انرژی خاصش، در میان جواهرات سلطنتی، مذهبی و درمانی جایگاه ویژه‌ای داشته است. اما آنچه یاقوت را خاص می‌کند، تنها رنگ قرمز خیره‌کننده‌اش نیست؛ این گوهر در طیفی از رنگ‌ها دیده می‌شود و ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر سنگ‌های قیمتی متمایز می‌سازد.

ساختار و منشأ یاقوت

یاقوت از خانواده‌ی «کرندوم» (Corundum) است. این خانواده، سنگ‌هایی بسیار سخت دارد که درجه سختی‌شان در مقیاس موس، عدد 9 است؛ درست یک درجه پایین‌تر از الماس!

کرندوم خالص بی‌رنگ است، اما حضور عناصر مختلف درون ساختار آن باعث به‌وجود آمدن رنگ‌های متنوعی می‌شود؛ کروم برای قرمز، آهن و تیتانیوم برای آبی، وانادیوم برای بنفش و غیره. در واقع، تفاوت یاقوت سرخ با یاقوت کبود، صرفاً در همین ناخالصی‌هاست.

رنگ‌های مختلف یاقوت

گرچه عموم مردم وقتی نام یاقوت را می‌شنوند، فوراً یاد رنگ قرمز می‌افتند، اما این سنگ در طبیعت به رنگ‌های متنوعی دیده می‌شود:

* یاقوت سرخ (Ruby): تنها نوعی از یاقوت است که با نام اختصاصی “روبی” شناخته می‌شود. رنگ آن از قرمز روشن (صورتی) تا قرمز خونی متفاوت است و ارزشمندترین نوع آن به رنگ خون کبوتر (Pigeon Blood) شهرت دارد. دلیل به وجود آمدن این طیف رنگی در این نوع یاقوت مقدار عنصر کروم در نمونه است؛ بصورتی که هرچه مقدار کروم در نمونه بیشتر باشد رنگ یاقوت از صورتی و قرمز کم رنگ به سمت قرمز پر رنگ متمایل خواهد شد.

* یاقوت کبود (Sapphire): یاقوت کبود که رنگ آبی آن ناشی از عناصر آهن و تیتانیوم است. رنگ آن از آبی کم‌رنگ تا سرمه‌ای متمایل به بنفش متغیر است.

* یاقوت زرد، سبز، نارنجی، بنفش و حتی سفید: این‌ها همگی از خانواده‌ی کرندوم هستند، اما به دلیل وجود عناصر خاص، رنگ‌های گوناگونی دارند. به همه‌ی این رنگ‌ها به‌جز قرمز، «سفایر رنگی» یا Fancy Sapphire گفته می‌شود.

فرم بلوری یاقوت

بلورهای یاقوت به‌شکل شش‌ضلعی ، هگزاگونال (Hexagonal) رشد می‌کنند. این بلورها ممکن است به‌صورت منشوری یا لوله‌ای باشند و سطح آن‌ها می‌تواند صاف یا مات باشد. بلورهای یاقوت طبیعی معمولاً دارای شکستگی‌های داخلی، خطوط رشد یا ناخالصی‌هایی هستند که اتفاقاً نشانه‌ی طبیعی بودن سنگ محسوب می‌شوند.

معادن مهم یاقوت در دنیا

یاقوت‌ها در نقاط مختلف جهان یافت می‌شوند، اما کیفیت، رنگ و خلوص آن‌ها بسته به منبع استخراج، تفاوت زیادی دارد:

* میانمار (برمه): معادن موگوک، خانه‌ی مشهورترین و گران‌قیمت‌ترین یاقوت‌های قرمز جهان‌اند. رنگ این یاقوت‌ها بسیار زنده و طبیعی است.

* افغانستان: معادنی چون جگدلک و بدخشان از منابع مهم یاقوت در آسیا هستند. یاقوت‌های این منطقه معمولاً دارای فرم بلوری نسبتاً کامل هستند.

* تانزانیا، کنیا، ماداگاسکار: این کشورها منابع مهم یاقوت در قاره آفریقا هستند. رنگ یاقوت‌های آفریقایی اغلب تیره‌تر است و بسیاری از آن‌ها تحت عملیات بهسازی قرار می‌گیرند.

* سریلانکا: بیشتر به یاقوت‌های کبود با رنگ‌های خاص و شفاف معروف است. برخی از رنگ‌های نادر مانند سفایرهای بنفش یا نارنجی هم از این منطقه می‌آیند.

* هند (کشمیر): مخصوص یاقوت کبودهای بسیار نایاب و مخملی‌رنگ. یاقوت کبود کشمیر در میان کلکسیونرها حکم طلا را دارد.

تفاوت یاقوت طبیعی، بهسازی‌شده یا مصنوعی چیست؟

در بازار امروزی، همه‌ی یاقوت‌ها آن‌طور که به‌نظر می‌رسند نیستند. باید تفاوت بین انواع یاقوت را شناخت:

1. یاقوت طبیعی (بدون بهسازی)

کاملاً طبیعی، بدون هیچ‌گونه عملیات حرارتی یا شیمیایی. کمیاب و گران‌قیمت.

2. یاقوت بهسازی‌شده

سنگ طبیعی است اما برای بهبود رنگ یا شفافیت، آن را حرارت داده یا ترک‌هایش را با شیشه پر کرده‌اند. قیمت پایین‌تری دارد ولی همچنان ارزشمند است.

3. یاقوت سنتتیک (ساخت آزمایشگاه)

از نظر ترکیب شیمیایی مشابه یاقوت طبیعی است، اما در آزمایشگاه ساخته شده. قیمت پایین‌تری دارد و معمولاً در زیورآلات ارزان‌قیمت استفاده می‌شود.

4. یاقوت تقلبی

اصلاً کرندوم نیست! معمولاً از شیشه، پلاستیک یا سنگ‌های ارزان ساخته می‌شود و فقط ظاهر مشابه دارد.

تفاوت یاقوت‌های افغان و آفریقایی

طبیعی بودن : یاقوت‌های افغانستان معمولاً بدون بهسازی هستند؛ در حالی که نمونه‌های آفریقایی بیشتر بهسازی شده‌اند.
رنگ و ترک : یاقوت های افغان‌ رنگ‌های طبیعی‌تر و روشن‌تری دارند و همچنین دارای ترک های کمی هستند ؛ در حالی که رنگ یاقوت‌های آفریقایی گاهی بیش از حد تیره یا مایل به بنفش است و همچنین ترک های کوچک بسیاری دارد.

بلور: بلورهای یاقوت افغانستان فرم طبیعی‌تری دارند و معمولا با چشم غیرمسلح هم ساختار بلوری‌شان قابل تشخیص است.

ارزش: به‌دلیل کمیابی، سختی استخراج و طبیعی بودن، یاقوت افغان معمولاً ارزشمندتر از یاقوت آفریقایی است.

جمع‌بندی

یاقوت، چه سرخ باشد، چه کبود یا زرد، همواره یکی از محبوب‌ترین سنگ‌های قیمتی دنیاست. شناخت دقیق تفاوت‌ها، منشأ و ویژگی‌های انواع یاقوت، نه‌تنها در خرید و فروش این سنگ ارزشمند مهم است، بلکه به ما کمک می‌کند زیبایی اصیل آن را بهتر درک کنیم.